Bài ca Solomon – Toni Morrison
Bài ca Solomon là tiểu thuyết được ra mắt tháng 9 năm 1977 của nữ nhà văn người Mỹ gốc Phi Toni Morrison. Từ những mảnh ghép tưởng như nhỏ bé tạo nên cuộc đời của Hàng Sữa – Macon Dead III, tác phẩm của Toni Morison lại như một bản trường ca đi tìm về cội nguồn của cậu. Bài ca Solomon mang đến sự xúc động khi đặt ra những câu hỏi và hành trình đi tìm căn tính của một con người nói riêng và cả một cộng đồng nói chung. Tác phẩm đã giúp Toni Morrison giành giải thưởng National Book Critics Circle Award năm 1978 và đặt nền móng cho những thành công sau đó của bà.
Bài ca Solomon là một tác phẩm lớn về cộng đồng người da đen khi Toni Morrison mang đến câu chuyện không chỉ của một Hàng Sữa mà còn đưa người đọc tham gia vào cuộc hành trình trong tâm thức của những người Mỹ gốc Phi. Câu chuyện xoay quanh Macon Dead đời thứ ba, sinh ra trong một gia đình trung lưu da đen ở Michigan, miền Bắc nước Mỹ. Hàng Sữa – cái tên gắn liền với một bí mật của người mẹ theo anh cho đến khi trưởng thành – lớn lên trong một gia đình luôn đầy không khí căng thẳng. Macon Dead II – cha anh, là một người giàu có nhưng lạnh lùng, chỉ quan tâm đến tiền bạc, địa vị và đầy những suy nghĩ hằn học. Ruth – mẹ anh, con gái vị bác sĩ huyền thoại của khu phố nhưng là một người phụ nữ kì lạ, cô độc và khao khát tình cảm đến mức ám ảnh. Hai người chị gái của Hàng Sữa lớn lên mà gần như vô hình, không có tiếng nói trong ngôi nhà của họ. Bên cạnh ngôi nhà ngột ngạt của Hàng Sữa thì ngôi nhà dường như không có gì về vật chất của Pilate lại mang đến sự thoải mái, ấm áp ai cũng mong muốn. Ba người phụ nữ ở ba thế hệ là cô Pilate – chị Reba – người cháu họ Hagar như những người sống ngoài vòng xã hội nhưng mạnh mẽ, tự do, phóng khoáng luôn đón chào anh.
Hàng Sữa có một tuổi thơ không có bạn bè chơi cùng cho đến ngày gặp Guitar, hai người bạn luôn đồng hành cùng nhau qua những trò nghịch ngợm tuổi mới lớn. Cuộc sống như trôi đi lờ lững cho đến khi Hàng Sữa trưởng thành, anh bước vào mối quan hệ hờ hững với người cháu họ Hagar – cháu ngoại của Pilate. Anh coi thường chị em gái, thờ ơ với cộng đồng da đen, luôn băn khoăn vì sao mọi người đều mong muốn ở anh một điều gì đó. Cuộc đời Hàng Sữa đi đến bước ngoặt thực sự khi anh nghe về câu chuyện của cha và cô Pilate cùng bao vàng trong chiếc hang cách đây nhiều thập kỷ. Khi bắt đầu chuyến hành trình, Hàng Sữa chỉ có mong muốn tìm vàng nhưng rồi cuối cùng, chuyến đi mang lại cho anh nhiều ý nghĩa hơn thế.
Trong chuyến đi về miền Nam này, Hàng Sữa được đi ngược thời gian để khám phá câu chuyện về ông nội Macon Dead đã giữ đất và bị giết hại như thế nào. Anh quay lại để tìm gốc gác tổ tiên của mình trên con đường cụ thể nhưng lại tìm thấy qua một trò chơi dân gian và bài đồng giao tuổi thơ anh không có cơ hội được chơi. Bài ca đó ngân nga từ giọng hát xa vắng vào đúng ngày anh ra đời nhưng như chẳng có sự liên quan. Bài hát về Solomon và hai mốt người con, một nhân vật như trong thần thoại có khả năng bay trở về châu Phi để thoát khỏi ách nô lệ. Tổ tiên của Hàng Sữa tồn tại trong từng câu hát những người dân da đen mỗi ngày ngân nga, cô Pilate cũng ngân nga chúng. Và đến cùng, Hàng Sữa đã không còn cảm thấy sự khuyết thiếu trong tâm hồn mình và cả đôi chân của anh. Anh đã vượt qua nỗi sợ hãi đến ngộp thở mà trở về cuộc sống bằng sự đồng cảm và tình yêu thương. Với Bài ca Solomon, Toni Morrison đã khắc họa hành trình phát triển của Hàng Sữa qua nhiều giai đoạn, từ khi là cậu bé không nhìn qua được cửa ô tô bên ngoài đến sẵn sàng đối mặt với hung hiểm, từ bước chân khập khiễng đến tự do, từ ích kỷ đến giác ngộ.
Mỗi nhân vật trong Bài ca Solomon vừa đầy cảm xúc nhưng cũng mang tính biểu tượng rất lớn về cả một cộng đồng và thế hệ. Hình ảnh Macon Dead cha luôn đi cùng với tiền bạc, vật chất và lối hành xử như những người da trắng chứ không có sự đồng cảm với những người sống quanh mình. Bà Ruth luôn có sự phụ thuộc vào những người đàn ông quanh mình từ người cha cho đến chồng rồi Hàng Sữa mang lại cảm giác bức bối về người phụ nữ luôn nhẫn nhịn, yếu đuối. Guitar, người bạn đồng hành cùng những ngày tháng lớn lên của Hàng Sữa nhưng sau cùng lại đi đến con đường cực đoan, bạo lực để trả thù những người da trắng – ngược lại với sự thờ ơ của người bạn thân của mình.
Nếu những nhân vật nữ khác trong câu chuyện thể hiện cho những ước muốn bị kìm hãm bởi những định kiến xã hội hay chính những người đàn ông trong gia đình họ thì Pilate lại luôn xuất hiện vô cùng ấn tượng. Ra đời khi mẹ qua đời vì khó sinh, không có rốn khiến cô trở thành một người kì lạ và gặp những sự kì thị trên con đường mình bước đi nhưng Pilate không bao giờ dừng chân tại chỗ. Cho đến cuối cùng, bà trở thành biểu tượng của tự do, trí tuệ, tình yêu thương và kết nối tâm linh với tổ tiên. Bà như bộ rễ được Reba và Hagar bám vào suốt cuộc đời họ. Bà cũng như ngọn đèn soi đường cho Hàng Sữa trên hành trình tìm kiếm bản thân và nguồn cội của mình.
Và Solomon – biểu tượng xuyên suốt từ đầu tác phẩm vừa mang đến sự thu hút về câu chuyện mang màu sắc huyền thoại khi ông có thể bay, lại vừa mang đậm ý nghĩa về nguồn gốc của cả một cộng đồng. Ông là tổ tiên nhà Dead, người cha của hai mươi mốt đứa con nhưng một ngày nọ, ông lại “bay” đi và để lại người vợ than khóc và những đứa con của mình ở lại. Ở vùng đất miền Nam nơi Hàng Sữa tìm về, những con người, địa điểm có tên Solomon xuất hiện ở mọi nơi. Những đứa trẻ ở đó hát bài ca về người đàn ông bay đi bỏ người thương ở lại như những điều bình thường nhất. Ở Bài ca Solomon, hình ảnh “bay” giống như một sợi dây xuyên suốt từ ngay đầu tác phẩm cho đến khi Hàng Sữa tìm lại ý nghĩa trong từng câu hát đồng dao. Đó là khao khát về sự giải phóng, về tự do của những người da đen nhưng cũng là nỗi bâng khuâng, mất mát khi người thương bay mất mà bỏ lại những yêu thương của anh ta. Những khát khao, đấu tranh và mâu thuẫn vẫn luôn tồn tại cho dù bao nhiêu năm đã qua.
Với Bài ca Solomon, Toni Morrison mang đến cho người đọc từng mảnh ghép của cá nhân rồi đến bức tranh tổng thể về một cộng đồng. Từ sự mơ hồ về quá khứ của gia đình, sự thiếu hụt về hình thể để rồi qua những lời ca dân gian, lời kể truyền miệng của những con người nơi quê anh sống mà Hàng Sữa đã có được sự bổ khuyết cho mình. Người đọc sẽ nhận ra, chính những thứ tài sản tinh thần đó như một lớp keo nhẹ dàng kết nối những mảnh ghép Hàng Sữa có và làm dịu lại tâm hồn anh, trả lời những băn khoăn của cả cuộc đời anh. Đôi chân không bằng nhau như biểu tượng của sự lạc lõng, mất cân bằng và trói buộc đã được giải phóng sau nguy hiểm anh vượt qua trong cánh rừng quê hương.
Toni Morrison đã chinh phục độc giả bằng câu chuyện đầy chất nhạc với những câu hát dân gian từ đầu tới cuối và cả những câu chuyện mang màu sắc huyền thoại. Sự pha trộn giữa những màu sắc hiện thực, huyền thoại và kỳ ảo khiến độc giả cảm nhận câu chuyện vừa gần gũi lại vừa thiêng liêng như một bản sử thi huyền hoặc. Sự khác nhau giữa những người đàn ông và phụ nữ được tác giả thể hiện một cách rõ ràng. Trong khi những người đàn ông có xu hướng coi mình là trung tâm và tự đưa ra những quyết định của mình thì phụ nữ lại có vai trò là nạn nhân của định kiến nhưng cũng có sự mạnh mẽ ẩn giấu bên trong. Từ những nỗi đau của mình, người phụ nữ nuôi dưỡng khát vọng. Họ có thể mạnh mẽ vượt qua mọi điều nhưng cũng có thể chịu đựng, hi sinh cho những gì mà họ lựa chọn.
Có thể nói, Bài ca Solomon của Toni Morrison không chỉ là một tiểu thuyết đơn thuần mà chứa đựng những giá trị lớn về tự do, ký ức, sự mất mát và tình yêu. Những nhân vật, hình ảnh mang tính biểu tượng từ đầu tới cuối như những nốt nhạc ngân nga của cộng đồng những những Mỹ gốc Phi đã, đang và sẽ tồn tại. Những điều đó khiến tác phẩm của Toni Morrison vừa có được chiều sâu trong tư tưởng nhưng cũng cuốn hút bởi câu từ một cách đẹp đẽ qua từng trang viết!
Vui lòng ghi rõ nguồn trang review sách khi sử dụng nội dung trong bài viết.
